สูตรอาหารไก่ทำมือ ลดต้นทุนและสุขภาพไก่แข็งแรง
อาหารที่ใช้เลี้ยงไก่ สำหรับผู้เลี้ยงไก่พื้นบ้านหรือไก่พันธุ์ทั่วไปในท้องถิ่นชนบทจะเลี้ยงแบบปล่อยให้ไก่หากินตามธรรมชาติ หรือให้อาหาร คือ ข้าวเปลือก ปลายข้าว และรำ เป็นหลัก ข้าวนอกจาก จะเป็นอาหารคนแล้ว บางส่วนยังเป็นอาหารไก่ด้วย ดังนั้นในทุก 1 ส่วนของกระบวนการผลิตข้าวจึงถูกใช้อย่างคุ้มคำไม่มีส่วนใดเหลือทิ้ง อย่างไรก็ตามปัจจุบันเกษตรกรผู้เลี้ยงไก่ส่วนหนึ่งได้หันมาซื้ออาหารสำเร็จรูปให้ไก่กินเพราะเห็นว่าให้คุณคำทางอาหารดีกว่าและสะดวก แต่ก็ต้องแลกมาด้วยต้นทุนที่สูงกว่า ทำให้เกษตรารบางกลุ่ม ได้พยายามคิดค้นสูตรอาหารไก่ขึ้นมาเอง และให้สามารถคงคุณภาพอาหาร ที่มีไขมันคาร์โบไฮเดรต โปรตีน แร่ธาตุ และวิตามินเหมือนอาหารไก่สำเร็จรูป หรือดีกว่าที่มีขายตามร้านขายอาหารสัตว์อีกด้วย
การคิดค้นสูตรอาหารไก่ ผู้พัฒนาสูตรมีหลักการว่าต้องปรับให้เหมาะสมกับพันธุ์ไก่ ลักษณะสถานที่ วัตถุดิบหาง่ายในท้องถิ่น ส่วนผสมสามารถให้คุณคำทางอาหารครบถ้วน อีกทั้งยังป้องกันและรักษาโรคได้และที่สำคัญ คือ ต้องลดต้นทุน สูตรอาหารไก่ที่จะนำเสนอต่อไปนี้เป็นการเผยสูตรครั้งแรก ในเวทีเสวนา การเลี้ยงสัตว์และผลิตอาหารสัตว์ งานมหกรรมพันธุกรรมพื้นบ้านจังหวัดขอนแก่น สำหรับความรู้เรื่องสูตรอาหารต้องขอขอบคุณวิทยากรสองท่าน คือ คุณวีระยุทธ์ สุวัฒน์ และคุณก้องเกียรติ ถาดทอง แม้ทั้งสองท่านจะเลี้ยงพันไก่ที่แตกต่างกันและที่สำคัญคุณวีระยุทธ์ เลี้ยงไก่อยู่ในเขตพื้นที่ชนบท ส่วนคุณก้องเกียรติ เลี้ยงไกในเขตเมือง แต่ทั้งสองคนนี้ก็มีความรู้ในบริบทของตนเองที่น่าสนใจไม่แพ้กัน
คุณวีระยุทธ สุวัฒน์ จากเครือข่ายเกษตรกรรมทางเลือก ต.หนองแคน อ.ปทุมรัตต์ จ.ร้อยเอ็ดกลุ่มเกษตรกรในชุมชนและตนเอง เลี้ยงไก่เนื้อ (ประดู่ดำ ไก่สามสายเลือด เป็นต้น) ไก่ไข่ โดยเฉพาะไก่ 3 สายเลือดซึ่งเป็นได้ทั้งไก่ไข่ และไก่เนื้อ มีตลาดเขียวเป็นพื้นที่รองรับ
สูตรอาหารไก่ทำมือ
สูตรที่ 1 ส่วนผสมและวิธีทำ
- หยวกกล้วย 3 กก.
- กากน้ำตาล 1 กก. (อาหารจุลินทรีย์)
- เอ็มร้อย 1 ขวด
- นมเปรี้ยว 1 ขวด
อาหารหมักจากหยวกกล้วย เหมาะสำหรับเกษตรกรที่มีพื้นที่จำกัด โดยการใช้หยวกกล้วยที่ลำต้นไม่แก่มาก ซอยให้เป็นแผ่นเล็ก ๆ ใส่ลงในถังหมักแล้วใส่ส่วนผสมที่เหลือ ปิดไว้ 1 อาทิตย์ สามารถให้ไก่กินได้เลย หรือว่าจะผสมอาหารอย่างอื่นร่วมก็ได้
สูตรที่ 2 ส่วนผสมและวิธีทำ
- แกลบ 5 กก.
- กากน้ำตาล 1 กก.
- รำ 1/2 กก.
หมักไว้ 5 วัน จะสังเกตว่ามีหนอนสีขาว (ใส่ถังปิดไว้) วัตถุประสงค์เพื่อให้เกิดหนอน (สำหรับเลี้ยงไก่) โดย ไก่ 50 ตัว พื้นที่ประมาณ ครึ่งงาน (ปล่อยอิสระแต่ล้อมรั้ว) อัตราความเหมาะสมประมาณ 50 ตัว (เหมาะสม)
สูตรที่ 3 สูตรอาหารไก่ลดต้นทุน
ส่วนผสม
- หยวกกล้วยสับ 2 กก.
- ปลายข้าวสาร 0.5 กก.
- รำละเอียด 0.5 กก.
- ข้าวเปลือก 1 กก.
- ขี้เค้กปาล์ม 1 กก.
- กากน้ำตาล 1 ลิตร
- EM จุลินทรีย์ 0.1ลิตร
อุปกรณ์
- กระบะผสมอาหาร
- พลั่ว
วิธีทำ
- นำหยวกกล้วยสับใส่ลงในกระบะผสมอาหาร และตามด้วยข้าวเปลือกเพื่อเพื่มปริมาณโปรตีนแล้วคลุกเคล้าให้เข้ากัน แล้ว นำขี้เค้กปาล์มลงไปผสม เพื่อกลิ่นหอมจากนั้นให้นำกากน้ำตาลงไปผสม เพื่มความหวานคลุกเคล้าให้เข้ากัน รำและปลายข้าวสารลงไปผสมแล้วคลุกเคล้าให้เข้ากัน สุดท้าก็นำ EM จุลินทรีย์ ใส่ลงไปแล้วคลุกเคล้าให้เข้ากัน เพื่อป้องกันการป่วยของไก่ได้ อาหารสูตรนี้เมื่อผสมกันเสร็จแล้วก็สามารถนำไปให้ไก่กินได้ทันที
สูตรที่ 4 สูตรอาหารไก่ลดต้นทุน
ส่วนผสม
- รำละเอียด 30 กก.
- ปลายข้าว 1 กก.
- น้ำตาลทรายแดง หรือ กากน้ำตาล 1 กก.
- เกลือแกง 2 ช้อนโต๊ะ
- ขี้วัวแห้ง 4 กก.
- ดินนาบด 2 กก.
- ต้นกล้วยสับ 30 กก.
วิธีทำ
นำส่วนผสมทั้งหมดตามสัดส่วนมาผสมคลุกเคล้าให้เข้ากัน นำไปให้ไก่กินได้เลยหรือบรรจุในถัง ปิดฝาให้สนิท หรือ ใส่ถุงพลาสติกมัดปากให้สนิท หมักไว้จำนวน 5 วันจะมีตัวหนอน (มีหนอนจะดีมาก)
การนำไปใช้งาน
- กรณีไก่พร้อมจะไข่ นำมาผสมกับอาหารไก่สำเร็จรูปในอัตราส่วน 1:3 (อาหารที่ทำเอง 1 ส่วน ต่อ อาหารสำเร็จรูป 3 ส่วน)
- กรณีไก่สาว ผสมกับอาหารไก่ 50:50 และลดปริมาณอาหารสำเร็จรูปลงเรื่อย ๆ
สูตรอาหารป้องกันและรักษาโรคไก่
สูตรยารักษา สูตรฟ้าประทาน (สมุนไพร) คนกินได้ โรค อหิวาต์/ นิวคาสเซิล/ ฝืดาษ ฯลฯ
- บอระเพ็ด 1 กก.
- ฟ้าทะลายโจร 1 กก.
- กระเทียม 12 กก.
- น้ำตาลทรายแดง 1 กก.
นำน้ำตาลทรายแดงเคี่ยว (ไม่ต้องใส่น้ำ) ครึ่งกิโลกรัมก่อนผสมกับส่วนผสมอื่น หมักไว้ 30 วัน สามารถให้ไก่กินประมาณ 1 ช้อน หรือผสมน้ำให้ไก่กินก็ได้ (อัตรา 5 ลิตรต่อยา 1 ช้อนแกง) กินได้ทั้งไก่ไข่ ไก่เนื้อ
ส่วน คุณก้องเกียรติ ถาดทอง ผู้มีใจรักเลี้ยงสัตว์ในเมืองกรุงจนได้ชื่อว่า “เจ้าชายสัตว์ “ไก่ที่เลี้ยงอาศัยอยู่แบบห้องพักเนื่องจากสถานที่คับแคบ การอาศัยของไก่ สามารถเกิดโรคได้ง่ายจึงคิดค้นสูตรอาหารไก่สมุนไพร ที่องกันและรักษาโรคได้ ปกติเน้นการเลี้ยงพันธุ์โรสไอแลนเรส ซึ่งเป็นไก่สายพันธุ์แท้ (ปลายหางดำ) และเล็กฮอร์นขาว และ บาร์พี เอ็ดร็อก
สูตรอาหารป้องกันและรักษาโรคไก่
ส่วนผสมและวิธีทำ
- ฟ้าทะลายโจร 1 กก.
- น้ำตาลทรายแดง 1 กก.
- โทงเทง 1 กก.
- น้ำเปล่า
หมักกับน้ำตาลทรายอัตรา 1:1:1 หมักไว้ประมาณ 1 เดือน นำส่วนผสมทั้ง 3 อย่างผสมให้เช้ากันแล้วเติมน้ำให้พอท่วม ใส่ภาชนะที่มีฝาปิด แล้วหมักทิ้งไว้ประมาณ 1 เดือน ก็สามารถนำมาใช้ผสมกับอาหารให้ไก่กินได้จะทำให้ไก่มีสุขภาพดี ลดอัตราการเกิดโรค
แหล่งที่มา : คุณวีระยุทธ สุวัฒน์ เครือข่ายเกษตรกรรมทางเลือก ต.หนองแคน อ.ปทุมรัตต์ จ.ร้อยเอ็ด กลุ่มเกษตรกรในชุมชนและตนเอง, www.sarakaset.com
บทความอื่นที่น่าสนใจ