สูตรอาหารปลากินพืช ประหยัดทำเองลดต้นทุน
ในยุคที่ต้นทุนการเลี้ยงปลาเพิ่มสูงขึ้น “สูตรอาหารปลากินพืช” แบบประหยัดจึงกลายเป็นทางเลือกที่เกษตรกรยุคใหม่ให้ความสนใจมากขึ้น เพราะนอกจากจะช่วยลดค่าใช้จ่ายในระยะยาวแล้ว ยังสามารถทำเองได้ง่ายจากวัตถุดิบในท้องถิ่น เช่น ผักตบชวา ใบมันสำปะหลัง รำข้าว หรือเศษพืชผักที่หาได้รอบบ้าน เหมาะสำหรับผู้เลี้ยงปลากินพืชทุกชนิด ไม่ว่าจะเป็น ปลานิล ปลาตะเพียน หรือปลายี่สก บทความนี้จะพาคุณไปรู้จัก “อาหารปลาลดต้นทุน” ทำเองได้ ไม่ต้องพึ่งอาหารเม็ดราคาแพง ช่วยเพิ่มกำไรให้เกษตรกรรายย่อยได้อย่างยั่งยืน ทั้งปลากินดี โตไว และสุขภาพแข็งแรง
บทความนี้จะแนะนำ สูตรอาหารปลากินพืช ที่ทำง่าย ใช้วัตถุดิบหาง่าย มาเริ่มทำ อาหารปลาลดต้นทุน คุณภาพดี เพื่อปลาที่คุณรักและประหยัดเงินในกระเป๋ากันครับ
1. สูตรอาหารเลี้ยงปลากินพืช
มีส่วนผสมคือ แหน 5 กิโลกรัมรำละเอียด 1 กิโลกรัม และน้ำหมักปลา ที่ได้จากการนำเศษปลาที่เหลือทิ้งมาหมัก วิธีการทำ โดยนำแหนและรำละเอียดมาคลุกเคล้าให้เข้ากัน จากนั้นเทน้ำหมักปลาลงไป1 ลิตร คลุกเคล้าส่วนผสมทั้งหมดให้เข้ากันอีกครั้ง ก็สามารถนำไปใช้เลี้ยงปลาได้โดยปั้นเป็นก้อนๆ โยนให้ปลากิน
จะเริ่มให้อาหารสูตรนี้ เมื่อปลาอายุได้ประมาณ 1 เดือนเศษ ในช่วงเวลาเช้าหรือเวลาเย็นก็ได้ วันละ 1 ครั้ง บ่อละ 1 กิโลกรัม ซึ่งเลี้ยงปลาไว้บ่อละประมาณ 4,000 ตัว ในแต่ละวันเกษตกรจะมีค่าต้นทุนอาหารปลา เพียงค่ารำละเอียดมื้อละ 2 บาทเท่านั้น
ใช้เวลาเลี้ยงประมาณ 6 – 8 เดือน ก็จับปลาไปขายได้ น้ำหนักตัวละประมาณ 3 ขีด วิธีนี้จะช่วยลดต้นทุนค่าอาหารลงได้มากกว่า 90 เปอร์เซ็นต์ แต่ถ้าช่วงใดในแหล่งน้ำไม่มีแหน เกษตรกรจะใช้ต้นกล้วยแทน โดยนำมาหั่น และตำให้ละเอียดก่อน จึงนำไปคลุกกับรำละเอียดและน้ำหมักปลาให้ปลากินแทน ซึ่งก็ได้ผลดีเช่นกัน คุณลุงแนะนำว่าถ้านำอาหารปลาสูตรนี้ ไปตากแดดให้แห้ง แล้วอัดเม็ด จะเก็บไว้ใช้ได้นานหลายเดือน เกษตรกรที่สนใจสามารถนำวิธีการนี้ ไปปรับใช้เพื่อลดต้นทุนค่าอาหารในการเลี้ยงปลาได้
2. การทำอาหารปลากินพืชสูตรประหยัด
อาหารปลากินพืช ใช้ได้กับปลากินพืชทุกชนิด ส่วนผสมเหมือนกันกับสูตรอาหารปลากินนื้อแต่ใช้ปริมาณไม่เท่ากัน ในส่วนของอาหารปลากินพืชจะใส่พืชเยอะ อาหารปลากินเนื้อจะใช้อาหารเสริมโปรตีนเยอะ ตามธรรมชาติของปลา
สูตรอาหารปลากินพืช ใช้ได้กับปลากินพืชทุกชนิด
ส่วนผสม
- พืชสีเขียว เช่น ผักบุ้ง กระถิน ฯลฯ 5 กก.
- ปลาป่นหรือหอยเชอรี่ 1 กก.
- รำละเอียด 2 กก.
รำละเอียด วัตถุดิบอาหารที่ที่เป็นผลพลอยได้จากการสีข้าว เช่นเดียวกับปลายข้าว แต่ว่ารำละเอียดมีไขมันเป็นส่วนประกอบอยู่ในระดับค่อนข้างสูงมาก(ประมาณ 12-13 เปอร์เซ็นต์) และเป็นไขมันที่หืนได้ง่าย ในภาวะที่อากาศร้อน และมีความชื้นในอากาศสูง รวมทั้งมีการถ่ายเทอากาศไม่ดีเช่นสภาวะการเก็บรำละเอียดในกระสอบป่านธรรมดา รำละเอียดจะเริ่มหืนเมื่อเก็บไว้ 30-40 วัน และไม่เหมาะที่จะนำมาเลี้ยงสัตว์ คุณสมบัติมีโปรตีนประมาณ 12 เปอร์เซ็นต์
แต่ถ้าเป็นรำที่ได้จากโรงสีขนาดกลาง หรือเล็กซึ่งเรียกกันโดยทั่วไปว่า รำปิ่นแก้ว จะมีโปรตีนต่ำกว่าประมาณ 7 เปอร์เซ็นต์ เนื่องจากมีส่วนของแกลบปนอยู่มากมีไขมันสูง 12-13 เปอร์เซ็นต์ ทำให้หืนง่ายเก็บไว้ได้ไม่นาน มีไวตามินบี ชนิดตางๆสูง ยกเว้นไนอะซีน ซึ่งอยู่ในรูปสัตว์ใช้ประโยชน์ได้น้อย ฉะนั้นเกษตรกร ควรเลือกซื้อรำที่ใหม่และไม่มีการปลอมปนด้วยวัสดุต่างๆ เช่น ดินขาวป่น หินฝุ่น ซังข้าวโพดบดละเอียดเป็นต้น และไม่ควรเก็บรำละเอียดไว้นานเกิน 30-40 วัน เพราะรำละเอียดจะเริ่มหืนเสียคุรค่าทางอาหาร
- ปลายข้าวต้มสุก 1 กก.
- ข้าวโพดป่น 1 กก.
- กล้วยน้ำว้า/ฟักทอง/มะละกอ (ใช้อะไรก็ได้) 1 กก.
- เกลือ 2 ขีด
- กากน้ำตาล 5 ช้อนโต๊ะ
- EM หรือน้ำจุลินทรีย์ 2 ช้อนโต๊ะ ( ถ้าไม่มีก็ใช้น้ำหมักชีวภาพสูตรหอยเชอรี่ สูตรปลา เหมาะจะใช้ในสูตรอาหารปลากินสัตว์ น้ำหมักเปลือกมังคุด น้ำหมักพืชผัก เหมาะสำหรับใช้ในสูตรอาหารปลากินพืช หรือสูตรไหนแทนก็ได้)
วิธีทำ
นำหอยเชอรี่มาบดทั้งเปลือก/ปลาป่น ข้าวโพดป่น จากนั้นนำส่วนผสมทั้งหมดมาใส่ในกะละมัง ตามอัตราส่วนกำหนดข้างต้น ผสมให้เข้ากัน หากต้องการทำให้เป็นเม็ดก็นำเข้าเครื่องอัดเม็ด โดยขนาดนั้นสามารถเลือกได้ตามต้องการ หรือจะปั้นเป็นก้อนก็ได้ ขนดเล็กใหญ่ แล้วแต่ขนาดขอลปลา จากนั้นนำไปผึ่งลมให้แห้ง
การนำไปใช้
นำไปหว่านให้ปลากิน วันละครั้ง 2 มื้อ เช้า-เย็น หว่านให้ทั่วบ่อ จุดเดิมเสมอ เพื่อให้ปลาเคยชิน หว่านให้ปลากินหมดภายใน 30 นาที
ประโยชน์
1. ใช้เป็นอาหารปลากินพืชได้ทุกชนิด
2. ปริมาณที่ใช้ โดยใช้วิธีสังเกต ให้อาหารปลาจะกินหมดภายใน 30 นาที
3. ประหยัดกว่าซื้ออาหารปลาสำเร็จรูป
4. มีคุณค่าทางอาหารครบถ้วน
5. ปลาโตเร็ว ใช้ระยะเลาการเลี้ยงเพียง 3 เดือนก็สามารถจับมาบริโภค หรือจับไปจำหน่ายได้
ภูมิปัญญาจาก : คุณบุญเพ็ง คำเลิศ เกษตรกรบ้านนาทุ่งพัฒนา ต. สำโรงตาเจ็น อ.ขุขันธุ์ จ. ศรีสะเกษ
ที่มา : ศูนย์ทางด่วนข้อมูลการเกษตร 1677 จ.อุบลราชธานี
3. ผลิตอาหารสำหรับเลี้ยงปลาไว้ใช้เอง ด้วยสูตรจากกรมประมง
วัตถุดิบหลักๆ ได้แก่
- รำอ่อน 6 กิโลกรัม
- ใบผักบุ้งหรือใบกระถินตากแห้ง 4 กิโลครึ่ง
- อาหารสำเร็จรูป 1 กิโลครึ่ง
- ข้าวสุก เพื่อช่วยให้อาหารจับเป็นก้อน 3 กิโลกรัม
- กากมะพร้าวอีก 1 กิโลครึ่ง ตากจนแห้ง 1-2 วัน
ก็นำไปเลี้ยงปลาที่มีขนาดลำตัว 1 นิ้วขึ้นไป สูตรนี้มีต้นทุนกิโลกรัมละ 10 บาท เหมาะสำหรับปลากินพืช เช่น ปลานิล ปลาตะเพียน แต่หากปรับมาให้ปลากินเนื้อ เช่น ปลาดุก จะเสริมปลาป่นเพิ่มขึ้น
แม้ว่าจะต้องเพิ่มระยะเวลาการเลี้ยงออกไปอีก 1-2 สัปดาห์แต่ต้นทุนก็ถูกกว่าไปซื้ออาหารสำเร็จรูปถึง 1 เท่าตัว ช่วยให้เกษตรกรมีกำไรมากขึ้น
ความรู้การเลี้ยงปลา | https://www.kasetnana.com/tag/ปลา
4. เทคนิคการทำอาหารเสริมสำหรับปลานิลเพื่อลดต้นทุน
ส่วนผสม
- รำ 6 กิโลกรัม
- เปลือกถั่วเหลือง 1 กิโลกรัม
- เศษผัก 3 กิโลกรัม
วิธีการทำ
นำรำ เปลือกถั่วเหลือง และเศษผักในอัตราส่วนที่กำหนด มาต้มรวมกัน ต้มไว้ประมาณ 20 นาที ก็สามารถนำไปเทให้ปลากินได้ โดยให้กินวันละ 1 ครั้ง
คุณอำนาจ ได้แนะนำข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับการให้อาหารปลาเพิ่มเติม ว่าควรจะให้ปลากินฟาง เป็นอาหารเสริม หรือเรียกอีกอย่างว่าปลากินพืช โดยที่นำฟางไปใส่ไว้ในบ่อปลาไม่ต้องผสมอะไรเลย แช่ไว้ให้เปื่อยแล้วปลาก็จะมากัดกินเอง
ข้อมูลโดย : คุณอำนาจ ปัญญามัง ผู้เลี้ยงไก่ไข่และเลี้ยงปลา จ.ลพบุรี
ที่มา : ศูนย์ทางด่วนข้อมูลการเกษตร 1677 สถานีวิทยุร่วมด้วยช่วยกัน จ.สระบุรี
5. สูตรอาหารปลากินพืช 100 กิโลกรัม
วัตถุดิบ
- มันเส้นบดตากแดดให้แห้ง 44 กิโลกรัม
- กากมะพร้าว 20 กิโลกรัม
- กากถั่วเหลือง 10 กิโลกรัม
- รำอ่อน 10 กิโลกรัม
- เศษปลาทั่วไปตามตลาด บดตากแห้ง 5 กิโลกรัม
- มูลไก่ไข่10 กิโลกรัม
- ไดแคลเซียม1 กิโลกรัม (มีขายตามร้านขายอาหารสัตว์ทั่วไป)
- แร่ธาตุรวม1/4 ขีด (มีขายตามร้านขายอาหารสัตว์ทั่วไป)
- ไรซีน2 ขีด (มีขายตามร้านขายอาหารสัตว์ทั่วไป)
วิธีทำ
นำส่วนผสมทั้งหมดมาคลุกเคล้าให้เข้ากันจากนั้นนำไปใส่เครื่องบดให้ละเอียด 2 ครั้ง ครั้งสุดท้ายจะได้ออกมาเป็นเส้นๆ เนื้อละเอียด จากนั้นนำไปตากแดดให้แห้งประมาณ 3 วัน หมั่นกลับกองทุกๆ 3 ชั่วโมง ตากแห้งให้ได้ความชื้น 14% จะได้อาหารสำหรับเลี้ยงปลากินพืชที่มีโปรตีนถึง 16 % สามารถนำไปใช้เลี้ยงปลาเป็นอาหารหลักเอง หรือผลิตเพื่อจำหน่ายเป็นรายได้เสริม ผลิตง่าย ต้นทุนต่ำเฉลี่ยเพียงกิโลกรัมละ 5 บาทเท่านั้น เก็บไว้ได้นานประมาณ 3 เดือน
แหล่งที่มาของข้อมูล : ขวัญชัย รักษาพันธุ์. สัมภาษณ์, 23 ตุลาคม 2555.
เรียบเรียงโดย : ประพันธ์ จีระวัง
6. สูตรการผลิตอาหารปลานิล
จากการเรียนรู้ศึกษาการเลี้ยงปลานิลของคุณอนันต์ พิทยานุกุล เกษตรกรผู้เลี้ยงปลานิลบ้านใหม่บัวแดง หมู่ที่ 14 ต.แม่ข้าวต้ม อ.เมือง จ.เชียงราย พบว่าอาหารปลานิล สามารถผลิตได้เอง ไม่จำเป็นต้องซื้อจากท้องตลาดเสมอไป อาหารปลานิลที่ผลิตด้วยตนเอง ใช้วัสดุทั่วไปในท้องถิ่น อาหารที่ผลิตได้ยังมีคุณภาพมากกว่าอาหารปลาตามท้องตลาดทั่วไป มีวิธีการทำ ดังนี้
ส่วนผสม
- กากถั่วเหลืองอบ 50 กิโลกรัม
- รำละเอียด 50 กิโลกรัม
- ข้าวโพดป่น 50 กิโลกรัม
- หอยเชอรี่ดิบทั้งเปลือก 1 ถังสี
- กากน้ำตาล 1 กิโลกรัม
วิธีทำ
- นำกากถั่วเหลืองอบ,รำละเอียด,ข้าวโพดป่น คลุกเคล้าให้เข้ากันในกะละมังขนาดใหญ่
- ผสมกากน้ำตาล 1 กิโลกรัมกับน้ำเปล่าครึ่งกิโลกรัมคนให้เข้ากันมากที่สุด จากนั้นนำไปราดลงผสมบนอาหารที่ผสมไว้ดังกล่าว คนให้เข้าเป็นเนื้อเดียวกันตีให้พอหมาด
- เทหอยเชอรี่ดิบทั้งเปลือกตัวเป็นๆลงผสมกับอาหารในกระมัง คนให้เข้ากัน จากนั้นนำไปเข้าเครื่องอัดให้ได้ออกมาเม็ดๆ
- นำไปตากแดดให้แห้ง สามารถนำไปเลี้ยงปลานิลในช่วงเร่งเจริญเติบโตได้
อาหารสูตรดังกล่าว คุณอนันต์ลองผิดลองถูกมาค่อนข้างมาก ปัจจุบันคุณอนันต์จะไม่ซื้ออาหารปลาสำเร็จรูปจากตลาดทั่วไปแต่คุณอนันต์จะผลิตใช้สูตรอาหารดังกล่าวเลี้ยงปลานิล ต้นทุนอาหารจะถูกกว่าหลายเท่าเฉลี่ยแล้วต้นทุนเพียงกิโลกรัมละ 13 บาท โปรตีนที่ปลาจะได้รับยังสูงกว่าอาหารปลาทั่วๆไปอีกด้วย นอกจากสามารถนำมาเลี้ยงปลานิลได้ตั้งแต่เริ่มปล่อยจากกระชังอนุบาล ยังสามารถนำสูตรดังกล่าวไปเลี้ยงปลาดุกอย่างได้ผลดีอีกด้วย
การนำอาหารสูตรดังกล่าวมาใช้เลี้ยงปลานิล คุณอนันนต์ จะให้อาหารปลานิล ทุกๆวันวันละ 1 ครั้ง ช่วงเวลาที่เหมาะสมสำหรับการให้อาหารปลานิลคือช่วงกลางวันอากาศเปิดแสงแดดสามารถส่องลงถึงพื้นน้ำ เพราะถ้าให้อาหารปลาในช่วงอาการปิด ปลาจะไม่สามารถกินอาหารได้ แต่ถ้ากินอาหารลงไปปลานิลจะไม่สามารถย่อยอาหารด้วยตนเอง เนื่องจากออกซิเจนมีน้อย
แหล่งที่มาของข้อมูล : คุณอนันต์ พิทยานุกุล
7. อาหารอย่างดีสำหรับเลี้ยงปลานิลอีกอย่างหนึ่ง ก็คือ ขี้วัวหรือขี้ควายนี่เอง
สำหรับขั้นตอนในการนำขี้วัวขี้ควายไปเลี้ยงปลานิลนั้น มีอยู่ 2 แบบนะครับ
- แบบแรกคือ การนำเอาขี้วัวหรือขี้ควายสดๆ ไปวางไว้ในน้ำริมบ่อเลี้ยงปลา เมื่อปลาได้กลิ่นก็จะพากันมารุมกินอย่างเมามันทันที
- แบบที่สองคือ นำขี้วัวหรือขี้ควายใส่กระสอบ จากนั้นก็มัดปากกระสอบ เจาะรูไว้รอบๆ กระสอบ จากนั้นก็หย่อนลงไปไว้ในน้ำ และเอาเชือกมัดไว้กับต้นไม้หรือหลักที่ปักไว้ เมื่อปลาได้กลิ่นหรือหิว มันก็จะพากันมากิน โดยจะค่อยๆ กินที่ละเล็กทีละน้อย
ผมนำแบบที่สองมาใช้กับปลาที่ตัวเองเลี้ยงไว้ในบ่อปลากลางนาของน้องสาว เนื่องจากมีความสะดวกกว่า ประมาณ 2 สัปดาห์ถึงจะเปลี่ยนครั้งหนึ่งโดยประโยชน์ของขี้วัวและขี้ควายนั้น นอกจะทำให้ปลานิลอิ่มหนำสำราญแล้ว ก็ยังช่วยให้ไรน้ำและตะไคร่น้ำเพิ่มจำนวนมากขึ้นและเติบโตอย่างรวดเร็วอีกด้วย ซึ่งทั้งไรน้ำและตะไคร่น้ำล้วนเป็นอาหารชั้นดีของปลานิลและปลากินพืชชนิดอื่นๆ
การนำเลี้ยงปลานิลด้วยขี้วัวหรือขี้ควาย นอกจากจะช่วยประหยัดต้นทุนในการเลี้ยงแล้ว ก็ยังทำให้ปลานิลปลอดจากสารพิษหรือสารตกค้างต่างๆ และมีความปลอดภัยสูงอีกด้วย
หากท่านใดสนใจ ก็สามารถนำวิธีนี้ไปใช้ได้เลยนะครับ รับรองได้ผลอย่างแน่นอนครับ
บทความอื่นที่น่าสนใจ
