ชมพู่ทับทิมจันท์ ปลูกอย่างไรให้หวานฉ่ำ ผลดก และต้านโรค

ชมพู่ เป็นผลไม้เขตร้อนซึ่งมีถิ่นกำเนิดในประเทศอินเดีย เป็นพืชจัดอยู่ในตระกูลเดียวกับฝรั่งหว้า ยูคาลิปตัส เป็นพืชที่ชอบน้ำ จัดเป็นผลไม้ที่มีลำต้นขนาดใหญ่ ดอกมีกลิ่นหอมคล้ายกุหลาบ ผลมีรสหวานกรอบ คนไทยนิยมปลูกเป็นไม้มงคลประจำบ้าน ชมพู่เป็นผลไม้ที่อุดมไปด้วยวิตามินเอ ผลนอกจากจะใช้รับประทานสดแล้ว ยังสามารถนำไปแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ ได้ เช่น เยลลี่ แยม และแช่อิ่ม เป็นต้น

ชมพู่ทับทิมจันท์ ถือเป็นหนึ่งในสายพันธุ์ชมพู่ที่ได้รับความนิยมอย่างมากในประเทศไทย ด้วยลักษณะเด่นคือผลใหญ่ เนื้อแน่น สีแดงอมชมพูสวยงาม รสชาติหวานฉ่ำ กลิ่นหอมอ่อน ๆ และมีความกรอบถูกใจผู้บริโภค ยิ่งไปกว่านั้นยังเป็นสายพันธุ์ที่มีความทนทานต่อโรคพืชได้ดีในระดับหนึ่ง ทำให้เกษตรกรหลายรายหันมาให้ความสนใจในการปลูกเพื่อบริโภคเองหรือจำหน่ายในเชิงพาณิชย์

บทความนี้จะพาคุณไปเรียนรู้ เทคนิคการปลูกชมพู่ทับทิมจันท์ ตั้งแต่การเตรียมพื้นที่ไปจนถึงการดูแลให้ได้ผลดก สีสวย รสชาติหวานกรอบ พร้อมวิธีป้องกันโรคและแมลงอย่างปลอดภัย ใครที่กำลังมองหาแนวทางปลูกชมพู่ให้ประสบความสำเร็จ 

ลักษณะเด่นของชมพู่ทับทิมจันท์

ชมพู่ทับทิมจันท์มีจุดเด่นคือผลขนาดใหญ่ สีแดงอมชมพู เนื้อแน่น กรอบ หวานจัด และไม่ค่อยมีเมล็ด ทำให้เป็นที่ต้องการของตลาดอย่างมาก โดยเฉพาะตลาดผลไม้พรีเมียม หรือขายตามตลาดออนไลน์ เพราะนอกจากรสชาติที่ดีแล้ว ยังมีรูปลักษณ์ที่ดึงดูดใจผู้บริโภค

นอกจากนี้ยังมีจุดเด่นเรื่องความต้านทานโรค เช่น โรคแคงเกอร์ และโรครากเน่าได้ดีระดับหนึ่ง จึงเป็นสายพันธุ์ที่เหมาะทั้งปลูกในแปลงใหญ่หรือในสวนหลังบ้าน

การขยายพันธุ์

1. การตอนกิ่ง เป็นวิธีที่นิยมใช้ขยายพันธุ์ชมพู่มาช้านานและยังใช้อยู่ในปัจจุบัน โดยการตอนนี้เริ่มจากการคัดเลือกกิ่งกระโดงหรือกิ่งที่แข็ง ช่วงอายุเพสลาดคือ กิ่งอ่อน กิ่งแก่ สีเขียวอมน้ำตาตาลแล้วควั่นรอบกิ่ง 2 รอย ห่างกันเท่ากับเส้นรอบวงของกิ่ง แล้วกรีดและลอกเปลือกระหว่างรอขควั่นออกขูดเชื้อเจริญออกให้หมด หุ้มด้วยขยมะพร้าวชุ่มน้ำในถุงที่ผ่ากลางถุงแล้ว มัดด้วยเชือกเป็น 2 เปลาะ ประมาณ 30-45 วัน ก็จะเริ่มออกราก เมื่อรากแก่เป็นสีน้ำตาลแล้ว จึงตัดกิ่งไปชำต่อไป

2. การปักขำ เป็นวิธีที่นิยมกัน เช่นเดียวกับฝรั่ง โดยตัดกิ่งอ่อนสีเขียวที่มีใบ 3 คู่ แล้วปลิดใบคู่ล่างออก แล้วจุ่มในฮอร์โมนเร่งราก IBA ชนิดเข้มขั้นสำหรับเร่งราก ปีกขำไว้ในถุงขี้เถ้าแกลบ ประมาณ 1 เดือน ก็จะออกราก แล้วย้ายไปชำในภาชนะต่อไป ปัจจุบันมีผู้รับจ้างชำกิ่งละ 4-5 บาท

3. การต่อกิงแบบไซด์วีเนียร์ เป็นวิธีการขยายพันธ์ที่ใช้สำหรับการเปลี่ยนยอดพันธุ์ชมพ์จากพันธ์หนึ่งไปเป็นอีกพันธุ์หนึ่งตามที่ต้องการ วิธีการนี้ต้นพันธุ์ที่จะต้องเปลี่ยนควรลอกเปลือกออกได้ง่าย มีขั้นตอนดังนี้

• • กรีดเปลือกต้นที่ต้องการจะเปลี่ยนพันธุ์ลงตามขาว 2 แนวขนานกัน แต่ละแนวห่างกันพอที่จะสอดกิ่งขอดพันธ์ดีที่จะนำมาเปลี่ยนได้พอดี โดขลอกเปลือกออกจากบนลงล่างตัดเหลือเป็นบ่า
  • นำขอดพันธุ์ดีซึ่งมีดาที่พักตัว(แก่) คัดปืนเนาทาวอียงเป็นรูปปากฉลาม และตัดอีกด้านหนึ่งเล็กน้อย โดยขอดพันธุ์ดีควรมีดาเหลืออยู่อย่างน้อย 2 ตา แล้วสอดยอดตาพันธุ์ดีลงในแผลดิ้นที่ต้องการจะเปลี่ยน
  • พันด้วยพลาสติกให้แน่นจากล่างขึ้นบนแบบมุงหลังคา โดยพลาสติกต้องหุ้มรอยแผลและขอดพันธุ์ที่สอดไว้แล้วทั้งหมดประมาณ 15 วัน จึงทำการตรวจสอบการติดของเนื้อเชื่อยอดตาพันธุ์ดีกับรอยแผล ถ้าติดยอดตาพันธุ์ดีจะมีสีเขียว ให้กรีดพลาสติกที่อยู่เหนือและข้างยอดตาพันธุ์ดีแล้วจึวจึวจึงตัดยอดต้นที่ต้องการจะเปลี่ยนทิ้งเพื่อให้ตาพันธุ์ดีพัฒนาเป็นกิ่งหรือลำต้นใหม่ต่อไป

การเตรียมแปลงปลูก

ในการปลูกชมพู่ สามารถปลูกได้แบบยกร่องในที่ราบลุ่มภาคกลาง ภาคตะวันออก และภาคตะวันตก ซึ่งการปลูกแบบยกร่องนี้ ส่วนหลังร่องกว้างประมาณ 3 เมตร ร่องน้ำกว้าง 1-1.50 เมตร มีแนวชายร่องข้างละ 0.50 เซนติเมตร ซึ่งหลังยกร่องแล้วควรตากดินไว้ 1 เดือน แล้วจึงพลิกหน้าดินให้ดินล่างลงไปอยู่ด้านล่าง และดินบนซึ่งถูกทับขณะชุดร่องกลับมาอยู่ด้านบนตามเดิม ช่วงพลิกนี่เองที่ชาวสวนสามารถทำการปรับสภาพดิน โดยใช้ปูนขาวและปัยคอกลงไปในดินได้เลย สำหรับพื้นพื้นที่ดอนควรไถพรวนพร้อมทำการปรับสภาพดิน และใส่ปุ๋ยคอก

กำหนดระยะการปลูก

•  แบบยกร่อง ส่วนใหญ่ใช้ระยะห่างระหว่างต้น 4 เมตร
• บนพื้นที่ดอน ใช้ระยะ 4×4 เมตร หรือ 6×6 เมตร แล้วแต่สภาพความสมบูรณ์ของดินด้วย ถ้าดินอุดมสมบูรณ์ ควรปลูกระยะ 6×6 เมตร

การเตรียมหลุมปลูก

      โดยทั่วๆ ไปหลุมปลูกจะใช้ขนาด 50x50x50 เซนติเมตร (กว้างxยาวxลึก) โดยแยกดินหน้าไว้ข้างหนึ่งและดินล่างไว้อีกข้างหนึ่ง แล้วเอาปุ๋ยคอกประมาณ 50 กิโลกรัมผสมกับหน้าดินอัตราส่วน 1:1 และปุ๋ยร็อคฟอสเฟต 500 กรัม กลบลงไปในหลุมจนพูน

การปลูก

      ต้นพันธุ์ชมพู่ที่คัดเลือกไว้แล้ว นำมามาถอดภาชนะเพาะชำออก แล้วตรวจดูว่ามีรากขดหรือไม่ขยายรากออก หันทิศทางของกิ่งให้เหมาะสม แล้วฝังลงในหลุมที่เตรียมไว้ โดยให้ระดับสูงกว่าระดับดินเดิมเล็กน้อย หลังจากบ่มนำดินล่างมาเติมบนปากหลุมจนพูนแล้วอัดดินให้แน่น ปักไม้และผูกเชือกลำต้น พร้อมปักทางมะพร้าวพรางแสงในทิศทางตะวันตก และตะวันออก เสร็จแล้วรดน้ำให้ชุ่มทันที เพื่อป้องกันไม่ให้ต้นชมพู่ที่ปลูกใหม่เหี่ยวเฉา หลังจากต้นชมพู่ตั้งตัวได้แล้ว จึงค่อยนำทางมะพร้าออก

เทคนิคช่วยให้ชมพู่มีคุณภาพดี

• ตัดแต่งช่อผลตั้งแต่เริ่มติดผล โดยไว้ผลประมาณ 3-4 ผล ต่อช่อ และจํานวนช่อดอกไม่ควรมากเกินไป โดยให้สัมพันธ์กับทรงทุ่มและความสมบูรณ์ของต้น
• การใช้จีเอพ่นประมาณ 1-3 ช่วง คือช่วงเริ่มออกดอก ดอกเริ่มบานและหนหลังดอกบานแล้ว 2 สัปดาห์ เพื่อทำให้ทรงผลขาวและขยายขนาดขึ้น
• การให้ปุ๋ยทั้งทางดินและทางในอย่างเพียงพอ มิฉะนั้นอาจทำให้ผลร่างให้ง่าย
• การห่อผลทำให้ผิวสวยป้องกันการทำลายของแมลงอื่น ๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งคือแมลงวันทอง
• ควรงดการให้น้ำช่วงก่อนการเก็บเกี่ยว 3-5 วัน ทั้วนี้ขึ้นอยู่กับสภาพดิน ถ้าดินเหนียวควรงดการให้น้ำนานกว่านี้อาจเป็น 5-7 วัน

ผลผลิต

สามารถให้ผลผลิตหลังจากปลูกไปแล้ว 15-18 เดือน

ตลาด และผลตอบแทน

      ตลาดชมพู่ส่วนใหญ่ เป็นตลาดภายในประเทศ ได้แก่ ตลาดประจำจังหวัดต่างๆ ตลาดกรุงเทพฯได้แก่ ตลาดสี่มุมเมือง ปากคลองตลาด ตลาดไท เป็นต้น ราคาชมพูในช่วงฤดูกาล ประมาณกิโลกรัมละ 20-25 บาท ส่วนนอกฤดูกาลราคากิโลกรัมละ 50-80 บาท

บทความอื่นที่น่าสนใจ

• วิธีเลี้ยงปูนาในบ่อปูนซีเมนต์ จัดการง่ายสะอาด
• เลี้ยงปลากดเหลือง เลี้ยงง่าย โตไว มือใหม่ก็เลี้ยงได้

เลี้ยงปลากดเหลือง เลี้ยงง่าย โตไว มือใหม่ก็เลี้ยงได้

ปลากดเหลือง เป็นปลาน้ำจืดชนิดหนึ่งที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจสูง มีราคาดี เนื้อมีรสชาติดีเป็นที่นิยมของผู้บริโภคทั้งในรูปสดและแปรรูป ปลากดเหลือง พบแพร่กระจายในแหล่งน้ำจืดทั่วไปของทวีปเอเชียสำหรับประเทศไทยแพร่กระจายในแหล่งน้ำธรรรมชาติและอ่างเก็บน้ำทั่วทุกภาคของประเทศ ปลากดเหลืองสามารถเจริญเติบโตและอยู่อาศัยในสภาพแวดล้อมที่หลากหลาย แต่ชอบอยู่ตามพื้นท้องน้ำที่เป็นแอ่งหินหรือพื้นดินแข็ง น้ำค่อนข้างใสมีกระแสน้ำไม่แรงนักในระดับความลึกตั้งแต่ 2-40 เมตร

การเพาะพันธุ์

ปลากดเหลืองที่ใช้ในการเพาะพันธุ์ส่วนใหญ่ได้จากการรวบรวมพันธุ์จากแหล่งน้ำธรรมชาติ เช่นแม่น้ำ ลำคลอง หรืออ่างเก็บน้ำต่างๆ โดยคัดเลือกพันธุ์ปลาที่แข็งแรง อวัยวะทุกอย่างครบสมบูรณ์ ขนาดไม่ต่ำกว่า 400 กรัม นำมาเลี้ยงเป็นพ่อแม่ปลาได้ทั้งในบ่อดินและกระชัง แต่ควรแยกเพศปลาตัวผู้และตัวเมียออกจากกัน

• บ่อดิน ควรมีขนาด 800-1,600 ตารางเมตร อัตราการปล่อยปลา 1-2 ตัวต่อตารางเมตร
• กระชัง ควรเป็นกระชังอวนโพลี ขนาดตา 2-3 เซนติเมตร ขนาดกระชังกว้าง 5 เมตร ยาว 5 เมตร ลึก 2.5 เมตร อัตราการปล่อยปลา 50-100 ตัว ต่อกระชัง

การขุนเลี้ยงพ่อแม่พันธุ

ให้อาหารจำพวกปลาสดสับผสมหัวอาหารและเสริมด้วยอาหารเม็ดปลาดุก หรือให้อาหารต้มสุกจำพวกปลายข้าว 2 ส่วน รำละเอียด 3 ส่วน ปลาปัน 1 ส่วน วิตามินและแร่ธาตประมาณ 1 เปอร์เซ็นต์ โดยน้ำหนัก เสริมด้วยอาหารเม็ดปลาดุกเล็ก 1 ครั้งต่อสัปดาห์ ปริมาณอาหารที่ให้ในแต่ละวันประมาณ 2-3 เปอร์เซ็นต์ของน้ำหนักปลา ควรมีการเปลี่ยนถ่ายน้ำใหม่ในบ่อประมาณ 1-2 ครั้งต่อเดือน ปริมาณ 1 ใน 3 ของบ่อ

การคัดเลือกพ่อแม่ปลา

การตรวจสอบพ่อแม่ปลาที่มีความสมบูรณ์ควรทำด้วยความระมัดระวัง อาจใช้ผ้าขนหนูปิดหัวปลาโดยเฉพาะบริเวณตาของพ่อแม่ปลา แล้วหงายท้องตรวจความพร้อมของปลา จะป้องกันการบอบช้ำ และลดความเครียดได้ ปลาเพศเมียที่มีใช่แก่ สังเกตจากส่วนท้องจะบวมเป้งและนิ่ม ช่องเพศมีสีชมพูเรื่อๆ ปลาเพศผู้อวัยวะเป็นติ่งแหลมยื่นยาวออกมาไม่ต่ำกว่า 1 เซนติเมตร

พ่อแม่ปลาที่ใช้ควรมีน้ำหนักตั้งแต่ 450 กรัม หรือเป็นปลาที่มีอายุไม่ต่ำกว่า 18 เดือนขึ้นขึ้นไป โดยปกติแล้วแม่พันธุ์ปลาจะมีน้ำหนักมากกว่าพ่อพันธุ์ปลา

การรีดไข่ผสมน้ำเชื้อ

การรีดไข่โดยจับแม่ปลาให้แน่นพร้อมทั้งเช็ดลำตัวให้แห้ง รีดไขใส่กะละมัง พร้อมกันนี้ผ่าเอาถุงน้ำเชื้อจากพ่อปลา ไข้คีมคีบถุงน้ำเชื้อออกมาขยี้ในผ้าขาวบางให้น้ำเชื้อไหลลงไปผสมกับไข่  ใช้ขนไก่คนไข่กับน้ำเชื้อผสมเข้ากันอย่างทั่วถึง ในขั้นตอนนี้ต้องทำอย่างรวดเร็ว และรีบนำไข่ที่ผสมแล้วไปฟัก โดยโรยบนอวนมุ้งไนลอนตาถี่สีฟ้า หรือบนกระชังผ้าโนลอนแก้ว ในระดับน้ำลึกประมาณ 20-30 เซนติเมตร การโรยไข่ปลาพยายามให้ไข่กระจายอย่าทับซ้อนกันเป็นก้อนเปิดน้ำไหลผ่านตลอดเวลาและมีเครื่องเพิ่มอากาศใสไว้ในบ่อฟักไข่ปลาด้วย

การฟักไข่

ไข่ปลากดเหลืองเป็นไข่ติด ไข่ที่ดีซึ่งได้รับการผสมควรมีลักษณะกลมมีสีเหลืองสดใสและพัฒนาฟักออกเป็นตัว โดยใช้เวลาประมาณ 27-30 ชั่วโมง ที่อุณหภูมิของน้ำ 26-28 องศาเซลเซียส ถุงอาหารจะยุบตัวหมดในเวลา 3 วัน หลังจากนั้นลูกปลาจะเริ่มกินอาหาร โดยบ่อเพาะฟักลูกปลากดเหลืองควรมีหลังคาคลุมบังป้องกันแสงแดดและน้ำฝนได้

เลี้ยงปลากดเหลือง

การเลี้ยงปลากดเหลืองให้ได้ขนาดตามที่ตลาดต้องการนั้นสามารถเลี้ยงได้ทั้งในบ่อดินและกระชัง ดังนี้

1. การเลี้ยงในบ่อดิน ควรปรับสภาพบ่อโดยใช้หลักการเตรียมบ่อเลี้ยงปลาทั่วๆ ไปดังนี้ ตากพื้นบ่อให้แห้งพร้อมทั้งปรับสภาพกันบ่อให้สะอาด และใส่ปูนชาวเพื่อปรับสภาพของตินโดยใส่ปูนชาวในอัตราประมาณ 60-100 กิโลกรัมต่อไร่ หลังจากนั้นให้ให้ใส่ปุ๋ยคอกเพื่อให้เกิดอาหารธรรมชาติสำหรับลูกปลาควรใส่ปุ๋ยคอกในอัตราประมาณ 40-80 กิโลกรัมต่อไร่ การปล่อยลูกปลาลงบ่อเลี้ยงจะต้องปรับสภาพอุณหภูมิของน้ำในถุงและน้ำในบ่อให้เท่ากัน โดยแซ่ถุงบรรจุลูกปลาในน้ำประมาณ 30 นาที จึงปล่อยลูกปลา เวลาที่เหมาะสมในการปล่อยลูกปลาควรเป็นตอนเย็นหรือตอนเช้า

2. การเลี้ยงปลารุ่นในกระชัง สถานีประมงน้ำจืดจังหวัดสงขลาได้ทำการเลี้ยงปลากดเหลืองให้เป็นปลารุ่นในกระชังตาข่ายพลาสติก ขนาด 2x3x1.5 เมตร ปลาความยาวเฉลี่ย 7.17 เซนติเมตร น้ำหนักเฉลี่ย 3.14 กรัม อัตราการปล่อย 300 ตัวต่อกระชัง เปรียบเทียบอาหารเนื้อปลาสดสับ กับอาหารเม็ดปลากินเนื้อในระยะเวลา 6 เดือน พบว่า ปลาที่เลี้ยงด้วยเนื้อปลาสดสับ มีอัตราการเจริญเติบโตดีมาก คือ มีน้ำหนักเฉลี่ย 83.87 กรัม อัตราการรอดตาย 73.79 เปอร์เซ็นต์ อัตราแลกเนื้อ 4.98 คิดเป็นต้นทุนอาหาร 24.90 บาทต่อกิโลกรัม (ปลาสดราคากิโลกรัมละ 5 บาท)

3. การเลี้ยงปลาในกระชัง การเลี้ยงปลากดเหลืองในกระชังโดยที่ตัวกระชังทำด้วยตาข่ายพลาสติกขนาดกระชัง 3x4x1.8 เมตร ปล่อยปลาขนาด 200-250 กรัม จนถึงขนาดตลาด อัตราปล่อย 1,000 ตัวต่อกระชัง ให้ปลาเป็ดและส่วนเสมอื่นๆ เป็นอาหารวันละ 1 ครั้ง

ด้านการตลาด

ปลากดเหลืองขนาด 3-5 ตัวต่อกิโลกรัม (ขนาดเฉลี่ย 250 กรัมต่อตัว) จำหน่ายให้ผู้รวบรวมหรือผู้บริโภคในท้องถิ่นทางภาคใต้ราคา 40 บาทต่อกิโลกรัม ในขณะที่ราคาจำหน่ายปลีกแก่ผู้บริโภคในเขตเมืองระดับราคา 60-80 บาทต่อกิโลกรัม สำหรับราคาขายส่งไปยังตลาดต่างประเทศในราคา 100-120 บาทต่อกิโลกรัม

ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับขนาดของปลา ปริมาณ และความสดของปลาเป็นสำคัญ ปัจจุบันผลผลิตเกือบทั้งหมดมาจาจาการจับในแหล่งน้ำธรรมชาติ หากมีการเลี้ยงเพิ่มขึ้นก็จะช่วยเสริมสร้างความมั่นใจให้แก่ผู้จำหน่าย และผู้บริโภคปลากดเหลือง

ที่มา : กรมประมง

บทความอื่นที่น่าสนใจ

• วิธีเลี้ยงปูนาในบ่อปูนซีเมนต์ จัดการง่ายสะอาด
• วิธีการผลิต จุลินทรีย์สังเคราะห์แสง ไว้ใช้งานเอง แบบง่ายๆ

แป้งเท้ายายม่อม ภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านการเกษตร

       “เท้ายายม่อม” พืชพื้นเมืองประเภทแป้งชนิดหนึ่ง เป็นทรัพยากรทางธรรมชาติด้านพืชพรรณที่บ่งบอกถึงความอุดมสมบูรณ์และความหลากหลายของพืชท้องถิ่นในประเทศไทศไทย พบมากบริเวณภาคตะวันออกและภาคใต้ ส่วนในภาคกลางและภาคตะวันออก จะพบขึ้นกระจายในธรรมชาติบริเวณป่าผลัดใบต่าง ๆ ป้าดิบแล้งที่เป็นดินทราย และบริเวณที่มีร่มเงาของต้นไม้ใหญ่ โดยในพื้นที่ภาคตะวันออกพบได้ตั้งแต่ ป่าละเมาะ หาดทราย ไปจนถึงบนเขาหินปูนที่ไม่สูงมากนัก

       เท้ายายม่อม จัดเป็นพืชล้มลุกฤดูเดียวโดยธรรมชาติ มีระยะเวลาการเจริญเติบโตอย่างน้อย 3 ปีขึ้นไป จากเมล็ดเป็นพืชที่มีหัวสะสมแป้ง นิยมนำหัวมาผลิตเป็นแป้ง เรียกว่า “แป้งเท้ายายม่อม” ซึ่งเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นที่มีการทำมาแต่โบราณ โดยแป้งที่ได้จะมีเนื้อละเอียด เมื่อถูกความร้อนจะมีความใส แวววาว และหน็ดเหนียวพอเหมาะ นิยมนำมาทำขนมหวาน ปัจจุบันเท้ายายม่อมเป็นพืชพื้นเมืองที่ไม่ได้ เป็นที่รู้จักและไม่ได้มีการปลูกอย่างแพร่หลายเหมือนในอดีตดังนั้น ภูมิปัญญาท้องถิ่นในการทำแป้งเท้ายายม่อมจึงมีค่อนข้างน้อย พบเฉพาะบางพื้นที่เท่านั้น เนื่องจากมีกรรมวิธีในการผลิตที่ค่อนข้างยุ่งยาก ใช้เวลานาน และต้องใช้ความละเอียดสูง ทำให้แป้งเท้ายายม่อมเป็นผลิตภัณฑ์ที่มีราคาสูงกว่าแป้งจากพืชอื่น

การปลูกและขยายพันธุ์เท้ายายม่อม

ต้นเท้ายายม่อมเจริญเติบโตได้ดีบริเวณใต้ร่มเงาของไม้ชนิดอื่น เหมาะกับดินร่วนปนทรายหรือดินเหนียวปนทราย มีระยะพักตัวที่ลำต้นเทียม เหี่ยวแห้งในฤดูหนาวในช่วงเดือนพฤศจิกายน – ธันวาคม แต่ลำต้นจะงอกและเติบโตให้เห็นตั้งแต่ต้นฤดูฝนในช่วงเดือนเมษายนและเดือนพฤษภาคม สามารถขยายพันธุ์ด้วย 2 วิธี คือ

• การเพาะด้วยเมล็ด โดยใช้เมล็ดแก่หลังต้นแห้งตายแล้ว แต่ควรเก็บเมล็ดไว้สักระยะ 2 – 3 เดือน เพื่อให้เมล็ดพักตัวก่อน การปลูกเท้ายายม่อมด้วยเมล็ดจะต้องให้ต้นเติบโตอย่างน้อย 2 ปี ก่อนเก็บหัว เพราะหัวเจริญช้ากว่าการปลูกด้วยหัวย่อย
• การใช้หัว โดยใช้หัวลูกหรือหัวย่อยขนาดกลางที่เจริญออกจากหัวแม่ ใช้อัตราปลูก 100 กิโลกรัม/ไร่ ระยะปลูก 30 X 30 เซนติเมตร การใช้หัวย่อยสามารถเก็บหัวมาแปรรูปหลังปลูก 1 ถดูปลูก หรือ 1 ปี

ทั้งนี้ การปลูกเท้ายายม่อมควรปลูกในต้นฤดูฝนประมาณต้นเดือนพฤษภาคม เพื่อให้ต้นได้งอกและเติบโตในช่วงฝน การเก็บหัวเท้ายายม่อมจะเก็บในช่วงปลาย ฤดูหนาว – ต้นฤดูแล้ง ประมาณเดือนธันวาคม -กุมภาพันธ์ ซึ่งใบจะเริ่มเหลืองและเหี่ยวหรือยุบตัวแห้งตาย โดยหัวหลักจะใช้ทำแป้ง ส่วนลูกหัวหรือขนาดเล็กจะเก็บไว้ปลูกในปีถัดไป

การผลิตแป้งเท้ายายม่อม

     แป้งเท้ายายม่อม ได้มาจากการนำหัวของต้นเท้ายายม้อมมาแปรรูปเป็นแป้ง ซึ่งแป้งที่ผลิตได้นั้นจะมีราคาสูงกว่าแป้งชนิดอื่น เนื่องจากหัวเท้ายายม่อมสามารถเก็บเกี่ยวได้ปีละ 1 ครั้ง และวิธีการผลิตแป้งค่อนข้างชับช้อน กรรมวิธีการผลิตแป้ง มี 2 รูปแบบ คือ การผลิตแบดั้งเดิมและการผลิตแบบปัจจุบัน ซึ่งจะมีความแตกต่างกันในชั้นตอนการปอกเปลือก การทำให้เนื้อละเอียดก่อนนำไปคั้นคั้นน้ำแป้งหรือการทำแห้ง ทั้งหมดนี้เป็นการดัดแปลงโดยใช้เทคโนโลยีเข้ามาช่วยอำนวยความสะดวก ประหยัดเวลา และได้แป้งเท้ายายม่อมที่มีความขาวสะอาดมากขึ้น แต่ผลผลิตแป้งที่ได้จะมีปริมาณใกล้เคียงกัน คือ หัวเท้ายายม่อม 10 กิโลกรัม จะทำเป็นแป้งได้ประมาณ 2 กิโลกรัม

วิธีการทำแป้งเท้ายายม่อมแบบดั้งเดิม

• นำหัวเท้ายายม่อมมาล้างน้ำให้สะอาด 2 – 3 น้ำก่อนปอกเปลือกบาง ๆ ทิ้ง ทั้งนี้ ควรปอกเปลือกออกให้หมดเพราะเปลือกมีสารพิษมากกว่าส่วนอื่น
• นำหัวเท้ายายม่อมมาฝนบนแผ่นหนังปลากระเบนที่ยืดกับแผ่นไม้สำหรับทำเป็นเครื่องขูด หลังจากการขูดก็จะได้เนื้อหัวเท้ายายม่อมที่มีลักษณะละเอียดเป็นน้ำแป้ง หากเนื้อแป้งมีน้ำน้อย ให้ผสมน้ำเพิ่มและบีบนวดให้แป้งละลายตัว
• นำน้ำแป้งที่ได้กรองด้วยผ้าขาวบาง ส่วนกากนำไปใช้ประโยชน์อื่นต่อ เช่น นำไปตากแดดให้แห้งก่อนใช้เลี้ยงสัตว์
• นำน้ำแป้งที่กรองได้ ตั้งทิ้งไว้นาน 3 – 5 ชั่วโมง จนเนื้อแป้งตกตะกอนด้านล่างก่อนเทน้ำส่วนบนทิ้ง เทน้ำใหม่เพิ่มในระดับเดียวกับครั้งก่อน คนให้เข้ากันก่อนกรองด้วยผ้าขาวอีกครั้ง จากนั้นตั้งทิ้งไว้ตามเดิม แล้วเทแยกน้ำส่วนบนทิ้ง ให้ทำซ้ำตามวิธีเดิมอีก โดยล้างเป็นเวลา 3 วัน วันละ 3 ครั้ง เช้า – กลางวัน – เย็น รวมทั้งหมด 9 ครั้ง
• นำเนื้อแป้งที่กรองได้มาตากแดดให้แห้ง นาน 2 วัน ก็จะได้ผงแป้งเท้ายายม่อมแห้งสนิท
• การคัดบรรจุหีบห่อ นำบรรจุถุงหรือวัสดุต่าง ๆ เพื่อจำหน่ายต่อไป หัวเท้ายายม่อม 4 กิโลกรัม จะสกัดเป็นแป้งผงได้ประมาณ 1 กิโลกรัม

ข้อมูล : วิสาหกิจชุมชนบ้านสวนกานต์ร์วีผลไม้แปรรูป จังหวัดชลบุรี
เรียบเรียง : กลุ่มภูมิปัญญาท้องถิ่นและนวัตกรรมด้านการเกษตร กองวิจัยและพัฒนางานส่งเสริมการกษตร กรมส่งเสริมการเกษตร
บรรณาธิการ : กลุ่มพัฒนาสื่อส่งเสริมการเกษตร สำนักพัฒนาการถ่ายทอดเทคโนโลยี กรมส่งเสริมการเกษตร
ออกแบบ : กลุ่มศิลปกรรมส่งเสริมการเกษตร สำนักพัฒนาการถ่ายทอดเทคโนโลยี กรมส่งเสริมการเกษตร จัดทำในรูปแบบไฟล์อิเล็กทรอนิกส์ : พ.ศ. 2567

บทความอื่นที่น่าสนใจ

• ไอเดีย การสร้างคอกแพะ ราคาประหยัดจากวัสดุรอบตัว
• น้ำส้มควันไม้ กับคุณประโยชน์มากมาย

เพาะถั่วงอก ไว้รับประทานในบ้านแบบง่าย ๆ ใคร ๆ ก็ทำได้

เพาะถั่วงอก ไว้กินเองที่บ้าน ไม่ใช่เรื่องยากอย่างที่หลายคนคิด เพราะแค่มีเมล็ดถั่วเขียว น้ำสะอาด และอุปกรณ์ง่าย ๆ ไม่กี่อย่าง ก็สามารถสร้าง “สวนเล็ก ๆ” ในครัวเรือนได้แล้ว ถั่วงอก เป็นพืชที่ปลูกง่าย โตไว ใช้เวลาแค่ 3-5 วัน ก็เก็บกินได้ทันที แถมยังปลอดสารเคมี สดใหม่ กรอบอร่อย และมั่นใจได้ว่า “สะอาด ปลอดภัย” เพราะเราทำเองทุกขั้นตอน เหมาะกับทุกคนที่อยากประหยัดค่าใช้จ่ายในครัวเรือน

บทความนี้จะพาไปรู้จักวิธีเพาะถั่วงอกในบ้านอย่างละเอียด พร้อมเทคนิคเล็ก ๆ ที่ช่วยให้ถั่วงอกของคุณอวบ กรอบ ขาวน่ากิน เหมือนที่ขายในตลาดเลยทีเดียว

อุปกรณ์ที่ต้องเตรียม

• เมล็ดถั่วเขียวคุณภาพดี ควรเลือกเมล็ดสำหรับเพาะถั่วงอกโดยเฉพาะ แบบไม่มีสารเคมีเคลือบ โดยใช้ปริมาณ 100-200 กรัม หรือขึ้นอยู่กับพื้นที่เพาะ
• น้ำสะอาดสำหรับแช่และรดน้ำ
• ตะแกรงหรือตะกร้าโปร่ง เพื่อให้น้ำระบายได้ดี
• ถาดรองน้ำ สำหรับวางใต้ตะแกรง
• ผ้าขาวบาง ใช้สำหรับคลุมถั่วเขียว
• ของหนัก เช่น จานเซรามิกหรือหินสะอาด ใช้สำหรับกดให้ถั่วงอกอวบ

ขั้นตอนการปลูกมีดังนี้

1. เตรียมเมล็ดถั่วเขียว โดยล้างเมล็ดถั่วเขียวในน้ำสะอาดหลายครั้ง จนไม่มีฝุ่นหรือสิ่งสกปรก คัดเอาเมล็ดเสียและเมล็ดที่ลอยน้ำออก เพราะเป็นเมล็ดที่งอกไม่ดี จากนั้นนำไปแช่ในน้ำอุ่น อุณหภูมิไม่เกิน 40°C ประมาณ 6-8 ชั่วโมง หรือข้ามคืน เพื่อช่วยกระตุ้นการงอก

2. จัดเตรียมพื้นที่เพาะ โดยปูตะแกรงหรือตะกร้าโปร่งในถาดรองน้ำ จากนั้นวางเมล็ดถั่วเขียวที่แช่แล้วลงบนตะแกรง กระจายให้ทั่ว ระวังอย่ากองเมล็ดซ้อนกันหนาเกินไป

3. คลุมเมล็ดและสร้างความชื้นด้วยผ้าขาวบางชุบน้ำหมาด ๆ จากนั้นใช้ของหนัก เช่น จานหรือหิน กดลงบนเมล็ดถั่วเขียว เพื่อช่วยให้ถั่วงอกอวบ ต้นไม่ยืดยาว

4. ควรรดน้ำวันละ 2 ครั้ง ในช่วงเวลาเช้าและเย็น โดยใช้น้ำสะอาด รดเบา ๆ เพื่อไม่ให้เมล็ดกระจัดกระจาย และระวังอย่าให้น้ำขังในถาด เพื่อป้องกันถั่วงอกเน่าเสีย

5. เก็บถาดไว้ในที่มืดสนิท เพื่อช่วยให้ถั่วงอกขาว ไม่เขียว หรือหากไม่มีที่มืด ให้ใช้ผ้าขาวบางคลุมซ้ำหลายชั้นเพื่อป้องกันแสงส่องถึง

6. ประมาณ 3-5 วัน ถั่วงอกจะยาวประมาณ 2-3 นิ้ว ซึ่งขึ้นอยู่กับอุณหภูมิ ให้ยกผ้าขาวบางออก และล้างถั่วงอกในน้ำสะอาด พร้อมสำหรับการนำไปปรุงอาหาร

เทคนิคพิเศษสำหรับการเพาะถั่วงอกให้ได้คุณภาพ

• ถั่วงอกจะอวบด้วยน้ำหนักที่กด ควรใช้ของหนักกดเมล็ดระหว่างเพาะเพื่อให้ถั่วงอกอวบ สั้น และกรอบ
• หลีกเลี่ยงกลิ่นเหม็นในถั่วงอก โดยล้างถาดและตะแกรงให้สะอาดทุกครั้งก่อนใช้งาน และระบายน้ำออกจากถาดให้หมดทุกครั้งหลังรดน้ำ
• หากอากาศแห้งมาก ให้พรมน้ำเพิ่มเติมระหว่างวัน เพื่อเพิ่มความชื้น อุณหภูมิที่เหมาะสมสำหรับการเจริญเติบโตของถั่วงอกอยู่ที่ 25-30°C หากอากาศหนาวเกินไป ถั่วงอกจะงอกช้ากว่าปกติ

ข้อดี ของการปลูกถั่วงอกไว้กินเอง จะได้ถั่วงอกที่ปลอดสารเคมี 100% ช่วยประหยัดงบประมาณ ถั่วงอกสดใหม่ กรอบอร่อย พร้อมเสิร์ฟในทุกมื้ออย่างมั่นใจครับ

กรณีเพาะจำนวนมากอาจนต้องหาตลาด หรือแหล่งจำหน่าย ซึ่งสามารถขายส่งแม่ค้าตลาดสด หรือนำไปขายเองในตลาดสด

เห็นมั้ยครับ ว่าการ เพาะถั่วงอก ไว้กินเอง ไม่ยากอย่างที่คิด แถมยังสะอาด ปลอดภัย ประหยัดเงิน ได้ถั่วงอกสดๆ กรอบๆ ไว้ทำกับข้าวทุกมื้อ ลองทำดูครับ รับรองว่าติดใจ อยากเพาะบ่อยๆ ยิ่งถ้าเพาะบ่อยๆ ฝีมือยิ่งเก่งขึ้น วันหน้าจะเอาไปแจกเพื่อนบ้าน หรือขายหารายได้เสริมก็ดีเหมือนกัน ถ้าใครยังไม่เคยลอง ลองเริ่มวันนี้เลยครับ ของกินดีๆ เราทำเองได้ ไม่ต้องง้อใคร

บทความอื่นที่น่าสนใจ

• ไอเดีย การสร้างคอกแพะ ราคาประหยัดจากวัสดุรอบตัว
• น้ำส้มควันไม้ กับคุณประโยชน์มากมาย

วิธีการทำ น้ำหมักจากปลา หรือเศษปลา

ถ้าพูดถึงการทำเกษตรในยุคนี้ ใคร ๆ ก็อยากหาวิธีลดต้นทุนกันทั้งนั้นครับ เพราะค่าปุ๋ย ค่ายา ค่าน้ำมัน เดี๋ยวนี้ขึ้นเอา ๆ หนึ่งในเคล็ดลับที่ผมใช้แล้วเวิร์กมากก็คือ “น้ำหมักจากปลา” หรือ “น้ำหมักเศษปลา” ฟังชื่ออาจจะดูเหมือนทำยากหรือเหม็นคาว แต่บอกเลยว่าถ้าทำถูกวิธี ไม่เหม็น แถมได้ปุ๋ยน้ำชั้นดีไปบำรุงพืชผัก ผลไม้ และต้นไม้ในสวนแบบคุ้มสุด ๆ วันนี้ผมเลยจะมาเล่าให้ฟังทีละขั้นตอน ตั้งแต่เตรียมของ หมักยังไง ให้ได้ปุ๋ยน้ำคุณภาพดี ใช้แล้วต้นไม้เขียว ใบงาม ผลดก ที่สำคัญคือช่วยประหยัดเงินในกระเป๋าเราได้เยอะเลยครับ

สิ่งที่ต้องเตรียมในการทำน้ำหมักปลา

• ปลา เศษปลา
• พด.2
• กากน้ำตาล
• ถังน้ำขนาด 100 ลิตร
• น้ำ

ขั้นตอนการทำน้ำหมักปลา

1. วิธีการทำน้ำหมักจากปลา เศษปลานั้นแน่นอนเลยคือ เราต้องมีพวกเศษปลา หัวปลา พุงปลา หัวกุ้ง เปลือกกุ้ง ปลาเป็นตัว ก็ได้ทั้งนั้น ทั้งจะเป็นอย่างใดอย่างหนึ่งหรือหลายอย่างก็ได้ แล้วแต่ความสะดวกหรือสามารถหามาได้ กะเอาโดยประมาณสัก 25 – 30 กิโลกรัม ทั้งนี้ไม่จำเป็นต้องสับ หรือหั่นใดๆ นะครับ ขั้นตอนต่อไป
2. นำเอาวัสดุตามข้อ 1 มาคลุกกับกากน้ำตาล ให้เข้ากันเพื่อให้การย่อยสลายได้ไวขึ้น
3. เมื่อคลุกเสร็จแล้วก็ให้น้ำไปเทใส่ถังน้ำขนาด 100 ลิตร แบบมีฝาปิดจะดีมาก
4. หลังจากนั้นให้นำน้ำอีกส่วนหนึ่ง(หนึ่งกระแป๋ง หรือสักสิบลิตร) เพื่อละลาย พด.2 ให้เท พด.2 ลงในน้ำแล้วกวนด้วยไม้ให้เข้ากัน ประมาณ 5 นาที ตามคำแนะนำที่มีไว้ข้างซอง พด.2
5. เมื่อกวนเข้ากันแล้วก็เทใส่ถังขนาด 100 ลิตรน้ำ แล้วกวนอีกครั้ง
6. ใช้เวลาในการหมัก 30 วัน

ในช่วงอาทิตย์แรกนั้นให้กวนทุกวัน จะได้พลิกเศษปลาไปมา แล้วอาทิตย์ต่อๆ มา ก็กวนเพียงครั้งคราวแต่ไม่จำเป็นต้องกวนบ่อยเกินไป ทั้งนี้ไม่ต้องกลัวว่าจะเหม็นคาว จนทำให้คนอื่นรำคาญนะครับ ยิ่งเราใส่กากน้ำตาลด้วยแล้วจะยิ่งทำให้หอมเลยก็ว่าได้ อาจจะมีกลิ่นปลาอยู่บ้างแต่ไม่ใช่เป็นกลิ่นแบบปลาเน่า แบบเรียกแมลงวันมาตอมอย่างแน่นอนครับ

ยังมีสูตรวิธีการทำน้ำหมักจากปลาหรือเศษปลาอีกแบบหนึ่ง ซึ่งก็ใช้วัสดุแบบเดียวกับสูตรแรก แต่ส่วนผสมอาจจะแตกต่างกันจากสูตรที่สองนี้บ้าง ดังนั้นก็ดูตามความสะดวกและความเหมาะสมของแต่ละคนนะครับ

• ปลาหรือเศษปลาประมาณ 10-20 กิโลกรัม
• น้ำส้มสายชู ประมาณ 400-500 ซีซี บางคนอาจจะใช้กรดฟอสฟอริคได้ผลดีเหมือนกัน
• น้ำตาลแดง หรือกากน้ำตาล 10-20 กิโลกรัม
• น้ำ เติมจนเต็มถัง200 ลิตร

การนำเอาน้ำหมักปลาไปใช้

ใช้ผสมกับน้ำ กะเอาน้ำหมักประมาณ 5 ซีซี ต่อต้นไม้หนึ่งต้น

สูตรวิธีการทำน้ำหมักจากปลา เศษปลา ดังที่กล่าวมาแล้วนี้ ก็จะได้น้ำหมักปลาที่มีคุณภาพนำไปใช้ได้อย่างดี หากต้องการจะทำการหมักถึงใหม่อีกก็ให้น้ำเอาปลาและน้ำหมักจากถังแรกมาใส่ร่วมด้วย ก็จะทำให้การย่อยสลายได้ดีและเร็วมากยิ่งขึ้น โดยที่ไม่จำเป็นต้องใช้ พด.2 อีกแล้ว ก็จะเหมือนกระบวนการในการขยายน้ำ EM นั่นแหละครับ หากทำได้ ก็จะสามารถลดต้นทุนทางการเกษตรได้

ความรู้เพิ่มเติม..

** พด.3 เป็นสารเร่ง ที่มีชื่อเต็มว่า “สารเร่งซุปเปอร์ พด.3” ซึ่งใช้สำหรับผลิตเชื่้อจุลินทรีย์ควบคุมเชื้อสาเหตุรากและโคนเน่าของพืช นั่นคือ เป็นเชื้อจุลินทรีย์ กำจัดโรครากและโคนเน่านั่นเองครับ ส่วน พด.2 เป็นสารเร่งเพื่อเร่งการหมักในการผลิตน้ำหมักครับ สารเร่ง พด. สามาถไปขอได้ฟรี!! จาก กรมพัฒนาที่ดิน หรือ ที่ดินอำเภอทุกแห่งครับ (พด. ย่อมาจาก กรมพัฒนาที่ดิน) **

การทำน้ำหมักจากปลาไม่ใช่เรื่องยากอย่างที่คิด แถมทำครั้งเดียวได้ใช้คุ้มไปอีกนาน ต้นไม้ก็เขียว ใบก็สวย ผลก็ออกดก ที่สำคัญคือช่วยให้เราเกษตรกรประหยัดต้นทุนไปได้เยอะ ใครมีเศษปลาก็อย่าเพิ่งทิ้ง เอามาหมักเป็นปุ๋ยน้ำซะ รับรองว่าคุ้มทั้งเงิน คุ้มทั้งแรง แบบนี้เรียกว่า “ของดีใกล้ตัว” จริง ๆ ครับ

บทความอื่นที่น่าสนใจ

• ไอเดีย การสร้างคอกแพะ ราคาประหยัดจากวัสดุรอบตัว
• น้ำส้มควันไม้ กับคุณประโยชน์มากมาย